انفجار ابر بخار ( Vapor Cloud Explosion ) یکی از خطرناک ترین و مخرب ترین حوادث صنایع فرآیندهای شیمیایی است و فرآیندهایی که شامل مایعات گازی ، مایعات فرار و گازهای تحت فشار هستند گزینه های مطلوبی جهت وقوع این حادثه هستند.
جهت وقوع حادثۀ "انفجار ابر بخار" سه شرط اساسی لازم است:
1. رهایش گاز/بخار قابل اشتعال از منبع گاز یا مایع فرار و ایجاد ابر قابل اشتعال از ترکیب آن با هوا
2. تراکم ابر قابل اشتعال در واحد فرآیندی
3. ایجاد جرقه
از آنجا که تراکم ابر بخار مهمترین عامل وقوع انفجار است واحدهای فرآیندی متراکم به شدت در معرض حادثۀ " انفجار ابر بخار " قرار دارند. به عنوان یک نقطه نظر ایمنی بهترین روش در پیشگیری از وقوع حادثۀ " انفجار ابر بخار " جلوگیری از انتشار مواد است زیرا ابر بزرگی از مواد قابل اشتعال حتی با وجود سیستم های ایمنی جلوگیری از جرقه هم بسیار خطرناک و غیر قابل کنترل می باشند.
در حادثۀ انفجار برخلاف آتش سوزی حجم عظیمی از انرژی به طور ناگهانی آزاد می شود که باعث تغییر در فشار و دانسیتۀ هوای مجاور می شود، این تغییر در فشار هوا باعث ایجاد یک موج فشاری تحت عنوان موج انفجار ( Blast Wave ) می شود که در محیط انتشار می یابد. از آنجا که ساختمان ها به شدت تحت تأثیر موج انفجار قرار خواهند گرفت، حفاظت از جان انسان های ساکن در داخل ساختمان ها مهمترین بحث مطالعات انفجار ( Blast Study ) است.
شکل 1 - رهایش گاز و تخریب ساختمان به علت برخورد موج انفجار
حادثۀ Flexibrough انگلستان در سال 1974 پتانسیل خطر انتشار ابر بخار قابل اشتعال را به خوبی نشان می دهد. در این حادثه ابر بخار ناشی از رهایش چندین تن سیکلوهگزان فوق داغ پس از برخورد به کوره منجر به انفجار مهیبی شد که واحد فرآیندی را تخریب کرده و آسیب شدیدی به ساختمان ها زد. در پی این حادثه 28 نفر کشته و 36 نفر به شدت مجروح شدند. شایان ذکر است که 26 نفر از افراد کشته شده در اتاق کنترل مجاور واحد فرآیندی ساکن بوده اند و افراد موجود در واحد فرآیندی فقط آسیب دیده بودند.
شکل 2 - حادثۀ انفجار Flexibrough انگلستان در سال 1974
